ขยะพลาสติกสู่บล็อกปูถนนรีไซเคิล

พลาสติก (Plastic) ได้เข้ามามีบทบาทและมีความสำคัญในชีวิตประจำวันของมนุษย์ เนื่องจากมีการนำพลาสติกมาผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ประเภทต่าง ๆ เช่น ภาชนะบรรจุภัณฑ์ ของเล่น เครื่องมือเครื่องใช้ และชิ้นส่วนยานยนต์ พลาสติกถูกออกแบบมาให้มีความแข็งแรงและทนทานต่อการใช้งาน แต่พลาสติกบางชนิดต้องใช้เวลาในการย่อยสลายถึง 450 ปี ทำให้ขยะพลาสติกกลายเป็นปัญหาสำคัญที่สร้างความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อม จากข้อมูลผลการสำรวจของอนามัยโพล ประจำเดือนพฤษภาคม 2567 เรื่อง พฤติกรรมการใช้พลาสติก โดยประชาชนที่ตอบแบบสำรวจทุกคนมีการใช้พลาสติกอยู่ทุกวัน ซึ่งมีการใช้พลาสติกอย่างน้อย 1-2 ชิ้นต่อวัน ส่วนใหญ่ใช้พลาสติกประเภทถุงพลาสติกหูหิ้ว ร้อยละ 72.6 ขวดน้ำพลาสติก ร้อยละ 57.7 และหลอดพลาสติกร้อยละ 43.5 โดยเฉพาะถุงพลาสติกที่ใช้ในการบรรจุของใช้ประจำวันมีสัดส่วนการใช้สูงขึ้น และหากบริหารจัดการขยะบนพื้นดินไม่ถูกวิธี ขยะจะรั่วไหลลงสู่แหล่งน้ำหรือทะเลจำนวนมาก โดยเฉพาะขยะพลาสติกที่เป็นตัวการสำคัญที่ทำให้ระบบนิเวศเสื่อมโทรม และเกิดการปนเปื้อนของพลาสติกขนาดเล็ก (Microplastics) ในห่วงโซ่อาหารที่แทรกซึมกลับเข้าสู่ร่างกายของมนุษย์ 

ดังนั้น ศาสตราจารย์เวชสวรรค์ หล้ากาศ อาจารย์ประจำภาควิชาเทคโนโลยีอุตสาหกรรม คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ จึงได้มีแนวคิดจัดทำ “โครงการบล็อกปูถนนรีไซเคิล” จากขยะถุงพลาสติก ซึ่งโครงการดังกล่าวเป็นนวัตกรรมที่ช่วยจัดการขยะพลาสติกให้กลับมาหมุนเวียนและเกิดประโยชน์อย่างยั่งยืน โดยสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน Sustainable Development Goals ข้อที่ 9.4 ยกระดับโครงสร้างพื้นฐานและปรับปรุงให้อุตสาหกรรมมีความยั่งยืน โดยเพิ่มการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ การใช้เทคโนโลยีและกระบวนการทางอุตสาหกรรมที่สะอาดเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ภายในปี 2573 โครงการบล็อกปูถนนรีไซเคิลเป็นการต่อยอดมาจากโครงการถนนรีไซเคิลที่ใช้วัสดุชนิดเดียวกันมาตัดแบ่งเป็นบล็อกปูถนนที่มีความทนทานและต้นทุนไม่สูง โดยนำพลาสติกและทรายมาเป็นส่วนผสมในการผลิตบล็อกปูถนนรีไซเคิล ซึ่งมีขั้นตอนการผลิตเริ่มจากการคัดแยกขยะถุงพลาสติกที่ยืดได้หรือถุงแบบอ่อน หากใช้ถุงแบบแข็งต้องใช้อุณหภูมิสูงทำให้สิ้นเปลืองพลังงานมากขึ้น เมื่อได้ถุงพลาสติกตามปริมาณที่ต้องการแล้ว จึงนำมาย่อยเป็นชิ้นเล็ก ๆ ประมาณ 1 เซนติเมตร แล้วนำไปตากให้แห้ง จากนั้นนำพลาสติกและทรายมาผสมในอัตราส่วน 1:3 ซึ่งทรายที่ใช้จะเป็นทรายหยาบหรือละเอียดที่แห้งแล้ว เมื่อชั่งส่วนผสมตามอัตราส่วนแล้วจึงนำทรายป้อนเข้าเครื่องผสมร้อนอุณภูมิสูงประมาณ 240 องศาเซลเซียส จึงนำพลาสติกใส่ลงไปผสมกับทรายเป็นเนื้อเดียวกันประมาณ 5-10 นาที จากนั้นเทวัสดุที่ได้ลงบรรจุในแม่พิมพ์เหล็กแล้วอัดกระทุ้งหรือตอกให้แน่นประมาณ 70-75 ครั้ง แล้วทิ้งให้เซ็ตตัว จากนั้นนำไปแช่น้ำเพื่อให้อุณหภูมิลดลง โดยมีกำลังการผลิตบล็อกปูถนนรีไซเคิล จำนวน 50 ก้อนต่อวัน โครงการบล็อกปูถนนรีไซเคิลเป็นที่รู้จักอย่างรวดเร็วจากกระแสรักษ์โลกในสื่อต่าง ๆ และได้มีการเผยแพร่ความรู้ไปยังพื้นที่ต่าง ๆ เช่น

1. 1) ชุมชนวัดแม่สาหลวง อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่
2. 2) ตลาดแม่กลอง จังหวัดสมุทรสงคราม
3. 3) ตลาดร่มโพธิ์ เมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี และ
4. 4) ชุมชนอ่าวนาง จังหวัดกระบี่ 

ดังนั้น โครงการบล็อกปูถนนรีไซเคิลจึงเป็นนวัตกรรมที่ช่วยลดปริมาณขยะพลาสติก ลดค่าใช้จ่ายในการกำจัดและเพิ่มมูลค่าของที่ใช้แล้ว พร้อมทั้งสร้างอาชีพและรายได้ให้กับชุมชน รวมถึงส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชนในการแก้ไขปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม หน่วยงานภาครัฐจึงควรดำเนินการ ดังนี้

1. 1) ควรส่งเสริมและสนับสนุนการใช้ประโยชน์จากผลงานวิจัย เพื่อให้สามารถขยายขนาดการผลิตเป็นธุรกิจอุตสาหกรรมวัสดุก่อสร้าง
2. 2) ควรพัฒนาเทคโนโลยีและกระบวนการผลิตตามหลักเศรษฐกิจหมุนเวียน เพื่อลดต้นทุนการผลิตและได้ผลิตภัณฑ์ที่มีความคงทนเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
3. 3) ควรส่งเสริมการลงทุนและเสริมสร้างองค์ความรู้การผลิตบล็อกปูถนนรีไซเคิลแก่ชุมชน โดยเฉพาะผู้ประกอบการวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม เพื่อสร้างอาชีพและรายได้ให้กับชุมชน และ
4. 4) ควรรณรงค์ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมคนในชุมชนให้มีการคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทางและเพิ่มจุดรับขยะ รวมถึงควรส่งเสริมระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนเพื่อนำของที่ใช้แล้วกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่เพื่อลดปริมาณขยะในพื้นที่