กัญชาและกัญชงเป็นพืชมีเพศ

กัญชาและกัญชง นักพฤกษศาสตร์จัดว่าเป็นพืชในสปีชีส์ (species) เดียวกัน คือ Cannabis sativa L. ซึ่งจัดอยู่ในสกุล (genus) Cannabis และเป็นพืชในวงศ์ (family) Cannabaceae แต่ในส่วนขององค์การอนามัยโลก (WHO) ได้แบ่งย่อยเป็น 2 ซับสปีชีส์ (subspecies) ได้แก่ Cannabis sativa L. subsp. sativa (กัญชง, Hemp) และ Cannabis sativa L. subsp. indica (กัญชา, Cannabis) การจำแนกพืชกัญชาและกัญชง สังเกตจากลักษณะทางสัณฐานวิทยาทำได้ยาก เนื่องจากสาร THC ในกัญชาเปลี่ยนแปลงได้ง่าย

จากปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม นักวิชาการเกษตรด้านการปรับปรุงสายพันธุ์ มักจะจำแนกกัญชาและกัญชงออกเป็น 3 สายพันธุ์ ได้แก่ ซาติว่า (Cannabis sativa L.) อินดิก้า (Cannabis indica Lam.) และรูเดอลาลิส (Cannabis ruderalisJanishch.) ปัจจุบันมักเป็นสายพันธุ์ลูกผสม (hybrid) กัญชาตามท้องตลาดที่ซื้อขายกันในปัจจุบันมักเป็นลูกผสมของ sativa และ indica สำหรับประเทศไทยจะถือเป็นสายพันธุ์ซาติว่า (Cannabis sativa L.) เช่น พันธุ์หางกระรอก และภูพาน เป็นสายพันธุ์ที่มีปริมาณสาร THC มากกว่าสาร CBD 

ลักษณะทางกายภาพของพืชจำแนกตามแต่ละท้องถิ่น เป็นไม้ล้มลุกปีเดียว ลำต้นตั้งตรง สูงประมาณ 1-5 เมตร ใบเดี่ยว มี 3-9 แฉก รูปฝ่ามือ เรียงสลับ ดอกแยกเพศผู้และเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน (dioecious species) และมีแบบต้นกะเทย คือ เพศผู้ และเพศเมียในต้นเดียวกัน (monoecious species) มีดอกเพศผู้และเพศเมียอยู่ในต้นเดียวกันออกดอกเป็นช่อตามง่ามใบและปลายยอด ช่อดอกเพศเมีย เรียกว่า "กะหลี่กัญชา" ผลแห้ง เมล็ดล่อน เล็ก เรียบ สีน้ำตาล

ที่มา : กระทรวงศึกษาธิการ, สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ, สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกรุงเทพมหานคร. (2562). หลักสูตรรายวิชา ทช33098 กัญชาและกัญชงศึกษา เพื่อใช้เป็นยาอย่างชาญฉลาด ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย.