ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์

Script Writer
ศรันยา สีมา, นิติกรชำนาญการพิเศษ กลุ่มงานบริการวิชาการ 1 สำนักวิชาการ
Broadcast Date
2021-07
Publication type
Publisher
สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร. สำนักวิชาการ
สถานีวิทยุกระจายเสียงและวิทยุโทรทัศน์รัฐสภา

 

“การลงลายมือชื่อ” เป็นขั้นตอนสำคัญในการทำสัญญาและข้อตกลงระหว่างกัน มีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นการรับรองความถูกต้องของข้อความที่ปรากฏบนเอกสารที่ได้มีการลงลายมือชื่อไว้โดยผู้ลงลายมือชื่อนั้น และยังเป็นขั้นตอนที่กฎหมายกำหนดให้ต้องทำเพื่อให้เกิดผลบังคับทางกฎหมายในบางกรณี เช่น การกู้ยืมเงินเกินกว่า 2,000 บาทขึ้นไป ถ้าไม่มีหลักฐานแห่งการกู้ยืมเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่งลงลายมือชื่อผู้ยืม หรือสัญญาประนีประนอมยอมความ ถ้าไม่มีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่งลงลายมือชื่อฝ่ายที่ต้องรับผิดหรือลายมือชื่อตัวแทนของฝ่ายนั้นจะฟ้องร้องให้บังคับคดีกันไม่ได้ แต่เนื่องจากการติดต่อสื่อสารทางอินเทอร์เน็ตได้เข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันของคนในสังคมมากขึ้น การส่งเอกสารระหว่างกันทำได้สะดวกรวดเร็วมากขึ้นโดยไม่ต้องเดินทางไปพบกัน การทำหนังสือสัญญาและบันทึกข้อตกลง ตลอดจนการลงลายมือชื่อจึงถูกจัดทำขึ้นในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์เพิ่มเติมขึ้นอีกรูปแบบหนึ่งจากรูปแบบกระดาษที่เคยปฏิบัติมา

“ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์” (electronic signature หรือ e-signature) หมายความว่า อักษร อักขระ ตัวเลข เสียงหรือสัญลักษณ์อื่นใดที่สร้างขึ้นให้อยู่ในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งนำมาใช้ประกอบกับข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ เพื่อแสดงความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลกับข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อระบุตัวบุคคลผู้เป็นเจ้าของลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ที่เกี่ยวข้องกับข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์นั้น และเพื่อแสดงว่าบุคคลดังกล่าวยอมรับข้อความในข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์นั้น

ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์แบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท คือ 

1. ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ทั่วไป คือ ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ในรูปแบบใด ๆ ไม่ว่าจะเป็นอักษร อักขระ ตัวเลข เสียงหรือสัญลักษณ์อื่นใดที่สร้างขึ้นให้อยู่ในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ ที่สามารถระบุตัวได้ว่าใครเป็นคนลงลายมือชื่อ สามารถแสดงเจตนาของเจ้าของลายมือชื่อได้ว่า ยอมรับที่จะเข้าผูกพันตามข้อความที่ปรากฏในเอกสารอิเล็กทรอนิกส์นั้น และที่สำคัญต้องมีวิธีการที่มีความปลอดภัยและน่าเชื่อถือเพียงพอ รวมทั้งมีความเหมาะสมในการทำธุรกรรม เช่น การตั้งรหัสเข้าใช้บริการถอนเงินจากเครื่องถอนเงินอัตโนมัติ (รหัส ATM) การป้อนข้อมูลรหัสผ่านใช้ครั้งเดียว (One Time Password: OTP)

2. ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ที่เชื่อถือได้ คือ ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ที่ข้อมูลสำหรับใช้สร้างลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์เชื่อมโยงไปยังเจ้าของลายมือชื่อได้ ข้อมูลสำหรับใช้สร้างลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ต้องอยู่ภายใต้การควบคุมของเจ้าของลายมือชื่อในขณะสร้างลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ และสามารถตรวจพบการเปลี่ยนแปลงของลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ได้นับแต่เวลาที่ได้สร้างลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์นั้น เช่น ลายมือชื่อดิจิทัล (Digital Signature) ที่อาศัยโครงสร้างพื้นฐานกุญแจสาธารณะ (Public Key Infrastructure: PKI) ทั้งนี้ ผู้ลงลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์อาจใช้ใบรับรองอิเล็กทรอนิกส์ของผู้ให้บริการออกใบรับรองอิเล็กทรอนิกส์ (Certification Authority: CA) ในการลงลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ เพื่อเพิ่มความน่าเชื่อถือให้แก่ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ด้วยก็ได้

การลงลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์มีผลทางกฎหมายเช่นเดียวกับการลงลายมือชื่อในกระดาษ สามารถฟ้องร้องบังคับกันได้ตามกฎหมาย ทั้งนี้ การลงลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ที่จะถือได้ว่ามีผลสมบูรณ์ตามกฎหมาย จะต้องเป็นไปตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนดไว้ด้วยคือ ต้องสามารถระบุตัวได้ว่าใครเป็นคนลงลายมือชื่อ สามารถแสดงเจตนาของเจ้าของลายมือชื่อได้ว่ายอมรับที่จะเข้าผูกพันตามข้อความที่ปรากฏในเอกสารอิเล็กทรอนิกส์นั้น อีกทั้งมีวิธีการหรือระบบที่มีความปลอดภัยและน่าเชื่อถือเพียงพอเหมาะสมกับลักษณะของธุรกรรม มีความรัดกุมของการติดต่อสื่อสาร และประการสำคัญคือเจ้าของลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ต้องใช้ความระมัดระวังอย่างเพียงพอเพื่อไม่ให้มีการนำข้อมูลสำหรับใช้สร้างลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ไปใช้โดยไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ด้วย

ปัจจุบันคอมพิวเตอร์และโทรศัพท์เคลื่อนที่แบบสมาร์ตโฟนกลายเป็นสิ่งจำเป็นในชีวิตประจำวัน ประกอบกับผลจากการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ที่ทำให้เกิดการใช้ชีวิตวิถีใหม่ ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์จึงกลายเป็นเรื่องใกล้ตัวประชาชนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ดังนั้น ภาครัฐจึงควรต้องเร่งประชาสัมพันธ์ให้ความรู้แก่ประชาชนให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์เพิ่มมากขึ้น ทั้งนี้ เพื่อเพิ่มความมั่นใจในการใช้ลายมือชื่ออิเล็กนิกส์และเป็นการคุ้มครองสิทธิของประชาชนอีกทางหนึ่งด้วย

 

ภาพปก