หลักสูตรการฝึกอบรมข้าราชการตำรวจและบุคคลที่บรรจุหรือโอนมาเป็นข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตร (หลักสูตร กอส.)

พระราชบัญญัติตำรวจแห่งชาติ พ.ศ. 2565 กำหนดให้ยศตำรวจมีทั้งสิ้น 14 ลำดับ เริ่มจากยศสิบตำรวจตรีจนถึงพลตำรวจเอกซึ่งเป็นยศที่สูงที่สุด และแบ่งชั้นข้าราชการตำรวจเป็น 3 ชั้น คือ 1) ชั้นพลตำรวจ ได้แก่ พลตำรวจสำรอง คือ ผู้ที่ได้รับการบรรจุเป็นข้าราชการตำรวจ โดยได้รับการคัดเลือกหรือสอบแข่งขันเข้ารับการศึกษาอบรมในสถานศึกษาของสำนักงานตำรวจแห่งชาติ 2) ชั้นประทวน ได้แก่ ผู้ที่มียศสิบตำรวจตรี สิบตำรวจโท สิบตำรวจเอก จ่าสิบตำรวจ และดาบตำรวจ 3) ชั้นสัญญาบัตร ได้แก่ ผู้ที่มียศตั้งแต่ร้อยตำรวจตรีขึ้นไป 

โดยปกติการบรรจุตำรวจชั้นสัญญาบัตรมีได้หลายกรณี คือ 

• 1) เป็นผู้ที่สำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนนายร้อยตำรวจ
• 2) เป็นผู้ผ่านการสอบคัดเลือกเลื่อนระดับจากตำรวจชั้นประทวนเป็นตำรวจชั้นสัญญาบัตร 
• 3) เป็นผู้ที่ผ่านการสอบคัดเลือกจากบุคคลภายนอกที่มีวุฒิปริญญาตรีด้านกฎหมายเพื่อเป็นตำรวจชั้นสัญญาบัตรและพนักงานสอบสวน 
• 4) เป็นผู้ที่บรรจุแต่งตั้งจากวุฒิที่ขาดแคลนซึ่งสำนักงานตำรวจแห่งชาติฝึกอบรมไม่ได้ เช่น แพทย์ นักวิทยาศาสตร์ การเงิน และคอมพิวเตอร์ 
• 5) เป็นผู้ที่บรรจุแต่งตั้งจากทายาทตำรวจที่เสียชีวิตจากการปฏิบัติหน้าที่ ดังนั้น ตำรวจชั้นสัญญาบัตรจึงมีที่มาจากผู้ที่มีคุณสมบัติที่แตกต่างกัน

ฉะนั้น เพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจในวิชาพื้นฐานที่จำเป็นสำหรับการเป็นข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตร และมีความรู้ความสามารถเฉพาะด้านสำหรับปฏิบัติงาน เสริมสร้างบุคลิกภาพ หล่อหลอมจิตใจ อุปนิสัย ตลอดจนพฤติกรรมให้เหมาะสมเพียบพร้อมไปด้วยคุณธรรม ความซื่อสัตย์สุจริต ความเสียสละ มีความสำนึกในหน้าที่และมีความประพฤติตามระเบียบวินัยอันดีงามเป็นแบบอย่างที่ดีในการปฏิบัติราชการ จึงมีการกำหนดหลักสูตรการฝึกอบรมพื้นฐานสำหรับข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตรไว้ตามระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ว่าด้วยประมวลระเบียบการตำรวจไม่เกี่ยวกับคดี ลักษณะที่ 11 การศึกษา การฝึกและอบรม (ฉบับที่ 19) พ.ศ. 2558 บทที่ 14 จำนวนทั้งสิ้น 4 หลักสูตรสำหรับผู้เข้ารับการฝึกอบรมที่มีคุณสมบัติแตกต่างกัน 

หลักสูตรที่ 1 คือ “หลักสูตรการฝึกอบรมข้าราชการตำรวจชั้นประทวนผู้มีวุฒิปริญญาตรีขึ้นไปเพื่อแต่งตั้งเป็นข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตร” หรือ “กอน.” แบ่งเป็น 3 สายงาน คือ 1) สายงานปฏิบัติการป้องกันปราบปราม สืบสวนและจราจร 2) สายงานสอบสวน และ 3) กลุ่มงานอำนวยการและสนับสนุนและงานเทคนิค โดยผู้เข้ารับการฝึกอบรมต้องเป็นข้าราชการตำรวจชั้นประทวนซึ่งผ่านการคัดเลือกและมีวุฒิปริญญาตรีขึ้นไป

หลักสูตรที่ 2 คือ “หลักสูตรการฝึกอบรมข้าราชการตำรวจชั้นประทวนยศดาบตำรวจหรือจ่าสิบตำรวจเพื่อแต่งตั้งเป็นข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตร” หรือ “กอร.” ซึ่งแบ่งเป็น 2 สายงาน คือ 1) สายงานปฏิบัติการป้องกันปราบปราม สืบสวน จราจร และปฏิบัติการป้องกันปราบปรามทางน้ำ และ 2) กลุ่มงานอำนวยการและสนับสนุนและงานเทคนิค โดยผู้เข้ารับการฝึกอบรมต้องเป็นข้าราชการตำรวจชั้นประทวนยศดาบตำรวจและจ่าสิบตำรวจผู้ผ่านการคัดเลือก

หลักสูตรที่ 3 คือ “หลักสูตรการฝึกอบรมผู้มีวุฒิทางด้านนิติศาสตร์ รัฐศาสตร์ และรัฐประศาสนศาสตร์ เพื่อบรรจุแต่งตั้งเป็นข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตร” หรือ “กอต.” โดยผู้เข้ารับการฝึกอบรมเป็นบุคคลภายนอกผู้ได้รับการคัดเลือกหรือสอบแข่งขันได้

หลักสูตรที่ 4 คือ “หลักสูตรการฝึกอบรมข้าราชการตำรวจและบุคคลที่บรรจุหรือโอนมาเป็นข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตร” หรือ “กอส.” โดยหลักสูตร กอส. นี้ ผู้เข้ารับการฝึกอบรมเป็นข้าราชการตำรวจชั้นประทวนหรือสัญญาบัตร ดังต่อไปนี้ 1) ข้าราชการตำรวจชั้นประทวนที่มีคุณวุฒิระดับปริญญาหรือประกาศนียบัตร และมีสิทธิได้รับการแต่งตั้งเป็นข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตร ซึ่งหมายถึงข้าราชการตำรวจผู้ที่ได้รับอนุญาตให้ลาศึกษาตามระเบียบของทางราชการ หรือได้รับอนุมัติจากสำนักงานตำรวจแห่งชาติให้ไปศึกษาตามระเบียบ หรือได้รับทุนรัฐบาลไปศึกษาตามความต้องการของสำนักงานตำรวจแห่งชาติ หรือได้รับอนุมัติจากสำนักงานตำรวจแห่งชาติให้เข้ารับการฝึกอบรม 2) ข้าราชการตำรวจชั้นประทวนซึ่งบรรจุจากบุคคลภายนอก หรือบรรจุกลับ หรือโอนมา โดยการบรรจุหรือรับโอนในฐานะผู้มีคุณวุฒิการศึกษาระดับปริญญาหรือประกาศนียบัตร และมีสิทธิได้รับแต่งตั้งเป็นข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตร 3) ข้าราชการตำรวจชั้นสัญญาบัตรซึ่งบรรจุจากบุคคลภายนอก หรือโอนข้าราชการซึ่งไม่ใช่ข้าราชการตำรวจ หรือพนักงานองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมาบรรจุเป็นข้าราชการตำรวจ หรือบรรจุข้าราชการซึ่งไม่ใช่ข้าราชการตำรวจ หรือพนักงานขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกลับเข้ารับราชการเป็นข้าราชการตำรวจ ทั้งนี้ หากข้าราชการตำรวจดังกล่าวเป็นผู้ที่สำเร็จการศึกษาหรือการอบรมหลักสูตรพื้นฐานในระดับสัญญาบัตรหลักสูตรอื่น ๆ ของสำนักงานตำรวจแห่งชาติมาแล้วไม่ต้องเข้ารับการฝึกอบรมหลักสูตร กอส. อีก 

หลักสูตร กอส. มีการจัดฝึกอบรมเป็นครั้งแรกเมื่อปี 2525 โดยมีจุดเริ่มต้นจาก พลตำรวจเอก สุรพล  จุลละพราหมณ์ อธิบดีกรมตำรวจ เห็นว่ามีตำรวจชั้นประทวนจำนวนหนึ่งมีคุณวุฒิระดับปริญญาแต่ยังไม่ได้รับแต่งตั้งเป็นตำรวจชั้นสัญญาบัตร นอกจากนั้น ยังมีข้าราชการจากหน่วยงานอื่น รวมถึงแพทย์ พยาบาลที่ต้องการขอโอนมาเป็นตำรวจ และมีบางหน่วยงานของตำรวจ เช่น กองพิสูจน์หลักฐานต้องการรับสมัครบุคคลภายนอกที่มีวุฒิทางวิทยาศาสตร์หรือสาขาที่ขาดแคลนเข้าเป็นตำรวจ กรมตำรวจในขณะนั้นจึงจัดให้มีหลักสูตร กอส. ขึ้นสำหรับบุคคลดังกล่าวเพื่อให้มีการเรียนรู้และฝึกปฏิบัติระเบียบวินัยตำรวจให้มีการปฏิบัติที่ถูกต้อง เป็นมาตรฐานเดียวกัน ในยุคเริ่มแรกกำหนดให้มีการอบรมประมาณ 3 เดือนที่โรงเรียนนายร้อยตำรวจ ต่อมาจึงได้เปิดโอกาสให้รับทายาทข้าราชการตำรวจที่เสียชีวิตจากการปฏิบัติหน้าที่และนักกีฬาที่ทำชื่อเสียงให้แก่ประเทศซึ่งประสงค์เข้ารับราชการเป็นตำรวจมาฝึกอบรมด้วย 

ปัจจุบันหลักสูตร กอส. ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 เป็นรุ่นที่ 49 โดยจัดให้มีการอบรมที่โรงเรียนนายร้อยตำรวจ มีระยะเวลาการฝึกอบรม 17 สัปดาห์ 4 วัน ประกอบด้วยหลักสูตรภาควิชาการและภาคปฏิบัติ 16 สัปดาห์ โดยจะมีการเรียนวิชาพื้นฐาน 330 ชั่วโมง วิชาเฉพาะ 170 ชั่วโมง เช่น กฎหมายเบื้องต้น กฎหมายอาญา กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา กฎหมายแพ่งและพาณิชย์สำหรับตำรวจ ระเบียบตำรวจไม่เกี่ยวกับคดี การฝึกยุทธวิธีตำรวจ และภาคสนาม 1 สัปดาห์ 4 วัน โดยเป็นการฝึกอบรมข้าราชการตำรวจซึ่งปฏิบัติหน้าที่ดูแลการชุมนุมสาธารณะ และการศึกษาดูงานหน่วยงานตำรวจ ทั้งนี้ ผู้เข้ารับการฝึกอบรมจะเป็นผู้สำเร็จการฝึกอบรมเมื่อมีระยะเวลาการฝึกอบรมไม่น้อยกว่าร้อยละ 80 ของเวลาการฝึกอบรมทั้งหมด ไม่ถูกตัดคะแนนความประพฤติเกิน 40 คะแนน และสอบได้คะแนนรวมไม่น้อยกว่าร้อยละ 60 

การจัดให้มีหลักสูตร กอส. ก็เพื่อเปิดโอกาสให้บุคลากรมีความก้าวหน้าในอาชีพ อีกทั้งทำให้หน่วยงานมีบุคลากรในสาขาที่ขาดแคลนซึ่งมีความรู้ ความสามารถเฉพาะทางมาปฏิบัติงานเพื่อเพิ่มศักยภาพและประสิทธิภาพให้กับหน่วยงานมากยิ่งขึ้นอีกด้วย