การประชุม Public Policy Forum ประเด็นอนาคตประเทศไทยใน 10 มิติ ครั้งที่ 5 เรื่อง “อนาคตประเทศไทยในมิติการเมือง บริบทโลก และความมั่นคง : ประเด็นเพื่อพิจารณาสำหรับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ” เป็นโครงการที่เกิดขึ้นจากสถาบันคลังสมองของชาติ ภายใต้มูลนิธิส่งเสริมทบวงมหาวิทยาลัย ได้รับการจัดสรรทุนจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2564 ให้ดำเนินงานโครงการประสานงานสนับสนุนทุนวิจัยและผลักดันการใช้ประโยชน์ในกระบวนการนิติบัญญัติและการบริหารราชการแผ่นดิน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสนับสนุนทุนวิจัยเชิงนโยบายตามความต้องการของรัฐสภาและหน่วยงานภาครัฐ และดำเนินงานขับเคลื่อนให้ผลงานวิจัยของ วช. ได้นำไปใช้ประโยชน์ในกระบวนการนิติบัญญัติและการบริหารราชการแผ่นดิน ประกอบกับเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎรได้เห็นชอบให้สำนักวิชาการดำเนินการประชาสัมพันธ์โครงการดังกล่าวให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และบุคลากรสำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎรหรือผู้เกี่ยวข้องเข้าร่วมประชุม การประชุมครั้งนี้จัดขึ้นในวันศุกร์ที่ 11 กุมภาพันธ์ 2565 เวลา 13.00-16.30 นาฬิกา โดยเป็นการประชุมผ่านสื่ออิเล็กทรอนิกส์ด้วยโปรแกรม Zoom
การบรรยายพิเศษหัวข้อ “อนาคตประเทศไทยในมิติการเมือง”
1. รัฐและการเมืองไทยกับความท้าทายก่อนภาวะปกติใหม่
- การศึกษาที่บกพร่องในมาตรฐานและคุณภาพและโอกาสในการเข้าถึง
- สังคมสืบสถานะ คนธรรมดาขยับสถานภาพทางสังคมได้ยาก
- รัฐมีพื้นที่บทบาทใหญ่โต แต่พื้นที่แสดงออกทางการเมืองของประชาชนแคบเล็ก
- การตรวจสอบถ่วงดุลอำนาจอธิปไตยของทั้งสามฝ่ายไม่มีประสิทธิภาพ
- ไม่มีดุลอำนาจที่ดีระหว่างรัฐ ทุน และสังคม
- เศรษฐกิจเสรีที่เหลื่อมล้ำในโอกาสและความสามารถในการเข้าถึงทรัพยากร
- ระบบกฎหมายและการบังคับใช้กฎหมายไม่มีคุณภาพ
- กระบวนการยุติธรรมขั้นต้นด้อยประสิทธิภาพ
2. ปัจจัยสำคัญที่มีผลกระทบต่อความมั่นคงของรัฐและการเมืองไทยในภาวะปกติใหม่
- ภูมิรัฐศาสตร์ของการเมืองระหว่างประเทศที่เปลี่ยนไป
- ภาวะโรคร้อนและโรคระบาดร้ายแรง
- โครงสร้างเศรษฐกิจโลกที่เปลี่ยนไป
- ลัทธิทางการเมืองเศรษฐกิจในโลกกำลังเปลี่ยนไป
- การปฏิวัติอุตสาหกรรม ครั้งที่ 4 และการมีทักษะในศตวรรษที่ 21
- ความยากจนและความเหลื่อมล้ำ
- ประชากรและความเป็นเมืองและชนบท
- เทคโนโลยีและโซเชียลมีเดีย
3. ความท้าทายของการเมืองไทยหลังภาวะปกติใหม่
- รัฐอธิปไตยเข้มแข็งที่ยืดหยุ่น (Resilience State)
- ความเป็นรัฐที่มีความน่าเชื่อถือ (Trustworthy State)
- ความเป็นรัฐที่มีความเป็นธรรม (Fair State)
- ความเป็นรัฐที่ทำให้ประชาชนอยู่ดีมีสุข (Benevolent State)
4. สี่ฉากทัศน์อนาคตของการเมืองไทย
- ฉากทัศน์การเมืองในวังวน
- ฉากทัศน์การเมืองที่แตกแยก
- ฉากทัศน์การเมืองประนอมอำนาจ
- ฉากทัศน์การเมืองประชาธิปไตยใหม่
5. การปฏิรูปการเมืองและสังคมให้พ้นจากการเป็นรัฐล้มเหลว
การปฏิรูปการเมืองก็เพื่อขจัดข้อขัดแย้งทางการเมืองพื้นฐานโดยอาศัยการแก้ไขรัฐธรรมนูญ เป็นการปฏิรูปเพื่อให้เป็นประเทศที่รัฐมีพื้นที่ทางสังคมที่มีขอบเขตขนาดใหญ่กว่าพื้นที่ของการเมือง และสังคมอยู่เหนือรัฐ
การบรรยายพิเศษ หัวข้อ “อนาคตประเทศไทยในมิติบริบทโลก ปัจจัยคุกคาม และความมั่นคงของประเทศ”
1. สถานการณ์ปัจจุบันและแนวโน้มการเปลี่ยนแปลง มี 3 ระดับ คือ
- ระดับโลก
- ระดับภูมิภาค
- ระดับภายในประเทศ
2. องค์ประกอบและปัจจัยขับเคลื่อน หรือ STEEP-M แบ่งเป็น 6 ด้าน
- ด้านสังคม (S)
- ด้านเทคโนโลยี (T)
- ด้านสิ่งแวดล้อม (E)
- ด้านเศรษฐกิจ (E)
- ด้านการเมือง (P)
- ด้านการทหารและการป้องกันประเทศ (M)
3. ภาพอนาคตฐาน (baseline future)
- ด้านสังคม (S)
- ด้านเทคโนโลยี (T)
- ด้านสิ่งแวดล้อม (E)
- ด้านเศรษฐกิจ (E)
- ด้านการเมือง (P)
- ด้านการทหารและการป้องกันประเทศ (M)
4. ฉากทัศน์หรือภาพอนาคตทางเลือก
- ฉากทัศน์โลกสงครามเย็น (Cold War)
- ฉากทัศน์โลกพระศรีอารย์ (Nivarana)
- ฉากทัศน์โลกปู่โสมเฝ้าทรัพย์ (Home Alone)
- ฉากทัศน์โลกบูรพาภิวัฒน์ (East Wind Blowing)
จากข้อมูลที่กล่าวมาทั้งหมด พบว่า กรอบทิศทางการพัฒนาประเทศด้านการเมืองและความมั่นคงต้องให้ความสำคัญกับพลังของประชาชน ให้เป็นผู้มีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ชาติ นำฉากทัศน์การเมืองไทยและความมั่นคงแบบสมดุลและยั่งยืนมากำหนดเป็นส่วนหนึ่งของทิศทางการพัฒนาของประเทศ โดยต้องคำนึงถึงอนาคตในระยะ 5-20 ปีข้างหน้า ซึ่งจากการศึกษาวิจัย พบว่า การขับเคลื่อน การพัฒนาประเทศต้องขับเคลื่อนโดยพลังของประชาชน ลดบทบาทภาครัฐจากการเป็นผู้ดำเนินการเองทั้งหมด มาเป็นผู้สนับสนุนและเอื้ออำนวยให้ภาคชุมชนเป็นผู้ดำเนินการ ตั้งกรอบทิศทางการพัฒนาที่ขับเคลื่อนไปสู่อนาคตที่พึงปรารถนา รวมถึงสร้างบริบททางเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองให้ตอบสนองต่อความต้องการของประชาชนในองค์รวม รวมถึงควรต้องเตรียมการและดำเนินการในการปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างของประเทศในด้านต่าง ๆ ให้มีความสอดคล้องกับสภาพการณ์ด้านความมั่นคงในอนาคต