การขัดกันแห่งผลประโยชน์

การขัดกันแห่งผลประโยชน์ คือ การที่ผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองอาศัยโอกาสในระหว่างการดำรงตำแหน่งกระทำการอันมีลักษณะที่เป็นการก้าวก่ายหรือแทรกแขงเพื่อประโยชน์ของตนเองของผู้อื่นหรือของพรรคการเมือง ไม่ว่าโดยทางตรงหรือทางอ้อมในกิจการหรือการดำรงตำแหน่งที่ต้องห้าม รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 จึงได้วางกลไกป้องกันตรวจสอบและขจัดการทุจริตและประพฤติมิชอบที่เข้มงวด เด็ดขาด เพื่อมิให้ผู้บริหารที่ปราศจากคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลเข้ามามีอำนาจในการปกครองบ้านเมืองหรือใช้อำนาจตามอำเภอใจ และมีการกำหนดมาตรการป้องกันและบริหารจัดการประเทศให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ตลอดจนการพิทักษ์รักษาผลประโยชน์ของชาติ ดังนั้นผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองจึงต้องปฏิบัติหน้าที่ด้วยความซื่อสัตย์สุจริตเพื่อประโยชน์ส่วนรวมของประเทศชาติและความผาสุกของประชาชนโดยปราศจากการขัดกันแห่งผลประโยชน์

สำหรับข้อห้ามที่เป็นการขัดกันแห่งผลประโยชน์ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 เช่น ห้ามสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภาดำรงตำแหน่งหรือหน้าที่ใดในหน่วยราชการหน่วยงานของรัฐหรือรัฐวิสาหกิจหรือตำแหน่งสมาชิกสภาท้องถิ่นหรือผู้บริหารท้องถิ่น ขัดขวางหรือแทรกแซงการใช้สิทธิหรือเสรีภาพของหนังสือพิมพ์หรือสื่อมวลชนโดยมิชอบรับหรือแทรกแซงหรือก้าวก่ายการเข้ารับสัมปทานการเป็นคู่สัญญา หรือการเป็นหุ้นส่วนหรือผู้ถือหุ้นในห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทที่รับสัมปทานหรือเข้าเป็นคู่สัญญาจากรัฐ หน่วยราชการ หน่วยงานของรัฐ หรือรัฐวิสาหกิจ

ในส่วนของข้อห้ามดังกล่าวให้นำมาใช้บังคับกับนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีด้วย นอกจากนี้ยังมีข้อห้ามสำหรับนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีอีก เช่น ห้ามใช้สถานะหรือตำแหน่งอันเป็นการก้าวก่ายหรือแทรกแซงการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ของรัฐเพื่อประโยชน์ของตนเอง ของผู้อื่น หรือของพรรคการเมืองโดยมิชอบตามที่กำหนดในมาตรฐานทางจริยธรรม หรือเป็นหุ้นส่วนหรือผู้ถือหุ้นในห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทหรือไม่คงไว้ซึ่งความเป็นหุ้นส่วนหรือผู้ถือหุ้นในห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทต่อไปตามจำนวนที่กฎหมายบัญญัติ และต้องไม่เป็นลูกจ้างของบุคคลใด

แต่อย่างไรก็ตาม ได้มีข้อยกเว้นที่ไม่ถือว่าเป็นการขัดกันแห่งผลประโยชน์ ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีรัฐมนตรี สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร หรือสมาชิกวุฒิสภา รับเบี้ยหวัด บำเหน็จบำนาญ งินปีพระบรมวงศานุวงศ์หรือเงินอื่นใดในลักษณะเดียวกัน หรือรับหรือดำรงตำแหน่งกรรมาธิการของรัฐสภา สภาผู้แทนราษฎรหรือวุฒิสภา นอกจากนี้ยังมีข้อยกเว้นสำหรับนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีอีก เช่น การดำรงตำแหน่ง หรือการดำเนินการที่กฎหมายบัญญัติให้เป็นหน้าที่หรืออำนาจของนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรี การกระทำตามหน้าที่และอำนาจในการบริหารราชการแผ่นดิน หรือตามนโยบายที่ได้แถลงต่อรัฐสภา หรือตามที่กฎหมายบัญญัติ หรือในกรณีที่รับหรือดำรงตำแหน่งเป็นกรรมการตามที่มีกฎหมายบัญญัติไว้เป็นการเฉพาะ

ผลจากการกระทำการขัดกันแห่งผลประโยชน์ ถ้าสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรหรือสมาชิกวุฒิสภากระทำการขัดกันแห่งผลประโยชน์ทำให้ผู้นั้นพ้นจากตำแหน่ง ส่วนรัฐมนตรีกระทำการขัดกันแห่งผลประโยชน์ทำให้ความเป็นรัฐมนตรีสิ้นสุดลงเฉพาะตัว หากผู้กระทำดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีทำให้ความเป็นรัฐมนตรีของนายกรัฐมนตรีสิ้นสุดลงและส่งผลให้รัฐมนตรีทั้งคณะพันจากตำแหน่งด้วย