การเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่น

ข้อบัญญัติท้องถิ่น หมายถึง ข้อบังคับหรือกฎหมายที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นผู้ออก โดยอาศัยอำนาจแห่งกฎหมายที่มีลำดับชั้นสูงกว่า ซึ่งในปัจจุบันมีกฎหมายที่บัญญัติเกี่ยวกับหลักเกณฑ์ของการเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่น ได้แก่ พระราชบัญญัติการเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่น พ.ศ. 2565

โดยการเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่นในเรื่องที่อยู่ในหน้าที่และอำนาจขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ผู้ที่มีสิทธิเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่นได้ ต้องเป็นผู้ที่มีสิทธิเลือกตั้งในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนั้นอยู่ในวันที่ยื่นคำร้องเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่น และต้องไม่เป็นผู้อยู่ในระหว่างห้ามมิให้ใช้สิทธิเลือกตั้ง โดยการเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่นต้องมีผู้มีสิทธิเลือกตั้งเข้าชื่อรวมกันจำนวนไม่น้อยกว่า 3,000 คน หรือไม่น้อยกว่า 1 ใน 20 ของจำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้งในการเลือกตั้งสมาชิกสภาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนั้นภายหลังจากที่สภาท้องถิ่นนั้นสิ้นอายุหรือถูกยุบครั้งล่าสุด แล้วแต่จำนวนใดจะน้อยกว่า โดยยื่นคำร้องต่อประธานสภาท้องถิ่น ทั้งนี้ผู้ที่มีสิทธิเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่นสามารถแจ้งความประสงค์เพื่อให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจัดทำร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นหรือให้ช่วยดำเนินการให้มีการเชิญชวนให้ร่วมเข้าชื่อหรือให้ช่วยดำเนินการทั้ง 2 อย่างได้ด้วย ซึ่งในระหว่างการเชิญชวนให้มีการเข้าชื่อเสนอร่างข้อบัญญัติท้องถิ่น ห้ามมิให้มีการแก้ไขหลักการหรือข้อความในร่างข้อบัญญัติท้องถิ่น เว้นแต่เป็นการแก้ไขข้อความผิดพลาดที่มิใช่สาระสำคัญ เมื่อประธานสภาท้องถิ่นได้รับคำร้องแล้ว ให้ดำเนินการตรวจสอบความถูกต้องและความครบถ้วนของคำร้องให้แล้วเสร็จภายใน 30 วัน และให้ดำเนินการเสนอร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นนั้นต่อสภาท้องถิ่นตามข้อบังคับการประชุมท้องถิ่นโดยเร็ว พร้อมจัดให้มีการปิดประกาศร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นและรายชื่อผู้เข้าชื่อไว้ ณ ที่ทำการองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและในระบบเทคโนโลยีสารสนเทศขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนั้น 

ในการพิจารณาร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นของสภาท้องถิ่น ให้ตั้งคณะกรรมการวิสามัญเพื่อพิจารณาร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นที่ผู้มีสิทธิเลือกตั้งเข้าชื่อเสนอ โดยให้สภาท้องถิ่นแต่งตั้งผู้แทนของผู้เข้าชื่อร่วมเป็นกรรมการวิสามัญด้วยไม่น้อยกว่า 1 ใน 3 ของจำนวนกรรมการวิสามัญทั้งหมด และถ้าร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นต้องตกไปเพราะเหตุอายุของสภาท้องถิ่นสิ้นสุดลงหรือมีการยุบสภาท้องถิ่น ถ้าผู้แทนของผู้เข้าชื่อเสนอร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นได้ยืนยันเป็นหนังสือต่อประธานสภาท้องถิ่นให้พิจารณาร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นนั้นต่อไป ภายใน 120 วันนับแต่วันที่เรียกประชุมสภาท้องถิ่นครั้งแรกภายหลังการเลือกตั้ง ให้ประธานสภาท้องถิ่นดำเนินการเสนอร่างข้อบัญญัติท้องถิ่นนั้นต่อสภาท้องถิ่นเพื่อพิจารณาโดยเร็ว 

สำหรับการเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติเกี่ยวกับงบประมาณรายจ่ายประจำปีและข้อบัญญัติงบประมาณรายจ่ายเพิ่มเติมจะเสนอได้ต่อเมื่อมีคำรับรองของผู้บริหารท้องถิ่นด้วย

อนึ่ง การที่กฎหมายเปิดโอกาสให้ประชาชนในท้องถิ่นนั้นสามารถเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่นได้ เห็นว่าเป็นส่วนสำคัญที่ส่งเสริมให้ประชาชนได้เข้าไปมีส่วนร่วมโดยตรงในการบริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทำให้ได้ข้อบัญญัติท้องถิ่นที่เป็นไปตามเจตนารมณ์ของประชาชนในท้องถิ่นนั้นอย่างแท้จริง ซึ่งนับว่าเป็นการส่งเสริมและสนับสนุนหลักการปกครองตนเองตามระบอบประชาธิปไตยของประชาชนในท้องถิ่นอีกด้วย