กฎหมายว่าด้วยการควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม

ปัจจุบันสถานการณ์ของกลุ่มโรคที่เกิดจากการประกอบอาชีพและโรคที่เกิดจากสิ่งแวดล้อมเป็นปัญหาสำคัญที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน เนื่องจากมีการพัฒนาอุตสาหกรรม เกษตรกรรมและการบริการอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้ผู้ประกอบอาชีพและประชาชนได้รับผลกระทบต่อสุขภาพจำนวนเพิ่มขึ้นในแต่ละปี โดยโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม มีทั้งกรณีที่สามารถแสดงอาการได้ทันทีหรือแสดงอาการแบบเรื้อรัง

การเกิดผลกระทบต่อสุขภาพตังกล่าวสามารถเกิดขึ้นได้ทั้งจากธรรชาติและจากกิจกรรมหรือการกระทำของมนุษย์ เช่น การทำงานกับฝุ่นทรายซึ่งมีซิลิกาเป็นองค์ประกอบ ทำให้เกิดโรคปอดฝุ่นหิน (ซิลิโคสิส) หรือการสูดหายใจเส้นแร่ใยหิน ทำให้เกิดโรคปอดจากแรใยหิน (Asbestos Related Diseases) การเผาขยะทำให้เกิดโรคจากการสัมผัสโลหะหรือสารเคมีที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ ในขณะที่ประเทศไทยยังไม่มีกลไกในการเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรคอย่างเป็นระบบ ประการสำคัญคือ มาตรการทางกฎหมายที่มีอยู่ ณปัจจุบันยังไม่สามารถนำมาใช้แก้ปัญหาที่เกิดจากโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อมได้โดยตรงกระทรวงสาธารณสุขจึงได้ยกร่างพระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อมพ.ศ. โดยได้เสนอต่อคณะรัฐมนตรี ซึ่งคณะรัฐมนตรีได้มีมติอนุมัติหลักการร่างพระราชบัญญัติดังกล่าว จากนั้นได้เสนอต่อสภานิติบัญญัติแห่งชาติเพื่อพิจารณาเมื่อวันที่ 25 ธันวาคม 2561 และขณะนี้อยู่ในระหว่างรอการพิจารณาในวาระที่หนึ่งของสภานิติบัญญัติแห่งชาติ

ร่างพระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. .... กำหนดขอบเขตการบังคับใช้กฎหมายกับนายจ้าง ลูกจ้าง แรงานนอกระบบ หน่วยบริการประชาชนที่ได้รับหรืออาจได้รับมลพิษแต่ไม่ใช้บังคับแก่ราชการส่วนกลาง ราชการส่วนภูมิภาคและราชการส่วนท้องถิ่น หรือกิจการอื่นทั้งหมดหรือแต่บางส่วนตามที่กำหนดในกฎกระทรวง โดยส่วนราชการรัฐวิสาหกิจหรือกิจการอื่นต้องปฏิบัติไม่ต่ำกว่ามาตรฐานการเฝ้าระวัง การป้องกัน การควบคุมโรคตามที่กำหนดในร่างพระราชบัญญัตินี้ และได้บัญญัติคำนิยามของคำว่า "โรคจากการประกอบอาชีพ" หมายความว่า โรคหรืออาการผิดปกติที่เกิดขึ้นจากหรือเป็นผลเนื่องมาจากการทำงานหรือการประกอบอาชีพ และ "โรคจากสิ่งแวดล้อม" หมายความว่า โรคหรืออาการผิดปกติที่เกิดขึ้นจากหรือเป็นผลมาจากมลพิษ โดยได้กำหนดมาตรการที่สำคัญต่าง 1 เช่น มาตรการเฝ้าระวังโดยกำหนดให้ผู้ประกอบกิจการจัดให้มีการประเมินความเสี่ยงทางสุขภาพที่เกิดหรืออาจเกิดจากกิจการที่มีผลกระทบต่อผู้ประกอบอาชีพและประชาชนก่อนการประกอบกิจการ ระหว่างการประกอบกิจการ และภายหลังเลิกประกอบกิจการ มาตรการป้องกันและการควบคุมโรคโดยกำหนดให้เจ้าบ้านหรือผู้ควบคุมดูแลบ้านหรือผู้ประกอบกิจการดำเนินการให้ผู้ซึ่งเป็นหรือมีเหตุอันควรสงสัยว่าป็นโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อมได้รับการตรวจวินิจฉัยโรคหรือรักษาพยาบาลและฟื้นฟูสมรรถภาพ สำหรับบทกำหนดโทษตามกฎหมายฉบับนี้ส่วนใหญ่กำหนดให้เป็นโทษปรับเพียงประการเดียวในแต่ละฐานความผิด แต่กำหนดโทษจำคุกไว้ 2 กรณีซึ่งเป็นกรณีที่มีความสำคัญต่อการควบคุมโรค คือ กรณีผู้ให้บริการอาชีวเวชกรรมหรือเวชกรรมสิ่งแวดล้อมโดยไม่ใด้ขึ้นทะเบียน และกรณีผู้ให้บริการอาชีวเวชกรรมหรือเวชกรรมสิ่งแวดล้อมที่ได้ขึ้นทะเบียนฝ่าฝืนกฎกระทรวง อย่างไรก็ตาม มีข้อพึงพิจารณาว่า หากกรณีมลพิษทางสิ่งแวดล้อมสร้างความเสียหายในวงกว้างกว่าระดับปัจจกบุคคล การเยียวยาความเสียหายอาจไม่ทันท่วงที ดังนั้น หากใช้กลไกกองทุนในการเฝ้าระวังสุขภาพของประชาชนเพิ่มด้วยก็อาจเป็นการช่วยบรรเทาความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นในวงกว้างได้ 

ทั้งนี้ หากในอนาคตมีการบังคับใช้ร่างพระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. .... ก็จะก่อเกิดประโยชน์ต่อประชาชนเป็นอย่างมาก