ปัจจุบันห้องสมุดทั่วโลกกำลังประสบกับความท้าทายนานาประการ อันเป็นผลมาจากความเปลี่ยนแปลงในการเข้าถึงสารสนเทศ ด้วยอินเทอร์เน็ตและสื่อดิจิทัลที่ทำให้วิถีชีวิตที่เกี่ยวข้องกับการเรียนรู้ และการแสวงหาทรัพยากรสารสนเทศที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว การปรับเปลี่ยนมุมมองทางความคิดด้านการพัฒนาห้องสมุดให้ตอบสนองต่อความเปลี่ยนแปลงอันยิ่งใหญ่และมีความผันผวนตลอดเวลานี้เป็นสิ่งสำคัญ
เยนส์ธอร์ฮาวเกอ (Jens Thorhauge) ที่ปรึกษาการพัฒนาห้องสมุด ประเทศเดนมาร์ก ได้ให้นำเสนอในการบรรยายเรื่อง "Challenges in transforming libraries from collection centered to user centered organisations" ในงานประชุมวิชาการ TK Forum 2015 ว่าการใช้สื่อออนไลน์ของคนรุ่นใหม่ในเดนมาร์กเฉลี่ย 3.5-4 ชั่วโมงต่อวัน ในขณะที่การอ่านหนังสือลดลง ห้องสมุดประชาชนมีอัตราการยืมหนังสือลดลงอย่างต่อเนื่องประมาณ 6% ต่อปี อาจเป็นเวลาที่ต้องนับถอยหลังไปสู่วันที่ไม่มีคนยืมหนังสืออีกแล้วก็ได้ แต่ข่าวดีคือในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา จำนวนผู้ที่เข้ามาใช้บริการห้องสมุดกลับเพิ่มขึ้นแต่ไม่ใช่เพื่อยืมหนังสือเป็นการมาใช้บริการด้วยเหตุผลที่หลากหลาย เช่น ต้องการใช้สถานที่ที่มีสิ่งอำนวย
ความสะดวกด้านการศึกษาค้นคว้า มาประชุม เข้าฟังการบรรยาย หรือทำกิจกรรมต่าง ๆ เนื่องจากความรู้ส่วนใหญ่ในโลกปัจจุบันไม่ใช่สิ่งที่เหมาะจะบรรจุไว้ในชั้นหนังสืออีกแล้ว ในขณะที่ห้องสมุดกลับยังคงยึดติดอยู่กับหนังสือทางกายภาพ ในสถานการณ์เช่นนี้ ห้องสมุดมีทางออกอยู่ 3 ทาง คือ
ทางออกที่ 1 รักษาการให้บริการรูปแบบเดิมไว้ ซึ่งยังสามารถสร้างความพึงพอใจให้กับผู้ใช้บริการที่ยังคุ้นเคยกับการเข้ามาที่ห้องสมุดเพื่ออ่านหนังสือ แต่จะค่อย ๆ สูญเสียผู้ใช้บริการที่เป็นคนรุ่นใหม่
ทางออกที่ 2 ปรับตัวให้กลายเป็นห้องสมุดดิจิทัล โดยการต่อยอดการให้บริการสารสนเทศดิจิทัลไปพร้อมกับการรักษาสถานภาพของห้องสมุดแบบที่เคยเป็นมา ซึ่งดูเหมือนจะสมเหตุสมผลหากสามารถเอาชนะอุปสรรคด้านลิขสิทธิ์ แต่มันก็ไม่ใช่เรื่องง่ายนัก
ทางออกที่ 3 ออกแบบการให้บริการของห้องสมุดใหม่ ให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้คนที่อยู่ในโลกโลกาภิวัตน์และยุคสมัยดิจิทัล โดยอาจต้องละทิ้งการมุ่งเน้นทรัพยากรหนังสือ แล้วหันไปให้ความสำคัญกับการเรียนรู้ตลอดชีวิตให้มากยิ่งขึ้น ซึ่งแม้จะเป็นแนวทางที่ยากที่สุดแต่น่าจะเป็นหนทางที่ยั่งยืนที่สุดสำหรับห้องสมุดประชาชน
การศึกษาเรียนรู้ที่เพิ่มขึ้นพร้อมกับการรู้จักตัวเอง อาจจะทำให้ห้องสมุดพบทางออกที่ 4 ก็เป็นได้
ที่มา :
สงวนลิขสิทธิ์ © 2565 หอสมุดรัฐสภา
สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร
เลขที่ 1111 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสิต กรุงเทพฯ 10300
โทรศัพท์ : +66(0) 2242 5900 ต่อ 5711, 5714, 5721-22 โทรสาร : +66(0) 2242 5990
อีเมล : [email protected]